VBO Vastgoed Adviseur, maart 2021

V B O M A K E L A A R . N L MA ART 202 1 26 VASTGOED ADV I SEUR | een project in Milaan van een gebouw vol bomen die voor andere projecten in de wereld weer inspirerend zijn. Net als in Amsterdam: een gebouw met een zwembad begroeid met natuur. Een voorbeeld met een symbolische waarde dat duidelijk maakt dat je stad of natuur niet als tegenstelling hoeft te zien, maar steeds meer met elkaar wordt verweven. Doordat het op steeds meer plekken terugkomt, zorgt het er ook voor dat het steeds meer in de maatschappij wordt geaccepteerd. Dat helpt architecten. Die voelen zich hierdoor bijvoorbeeld gesterkt er ook mee te beginnen.” Meer groen Dat stad en natuur steeds meer samengaan, is ook een belangrijke factor voor toekomstig woongenot in de stad. “Als mensen wat kleiner gaan wonen, wordt die buitenomgeving veel belangrijker. Dat betekent dus meer behoefte aan groen in de buurt, een volkstuintje of een tweede huis of tiny house buiten de stad.” Dit voorziet Tabarki ook voor groepen mensen. “Zeker bij twintigers en dertigers die nu door het woningtekort al vaak met vrienden samenwonen. Zo’n buitenruimte kan ook weer goed gebruikt worden als werkplek.” Krimpgebieden Belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren zijn krimpgebieden. “Gebieden waar de middenstand het steeds zwaarder heeft en waar nog een hoop werk te verzetten is om het weer leefbaar te krijgen. Wat dat betreft is de gemeente Roosendaal een goed voorbeeld. Daar is misschien geen sprake van krimp, maar groeien doet het ook zeker niet meer. Hier is inmiddels ingegrepen door het aantal winkelstraten te verkleinen, zodat degenen die overblijven het redden. Dit fysieke ingrijpen zullen we in de toekomst vaker zien.” Online en offline retailers Wat natuurlijk ook van grote invloed is op de winkelstraten zijn de klassieke retailmerken die op dit moment door de coronacrisis het laatste duwtje krijgen en omvallen. Ondanks dat ziet Tabarki ook mooie initiatieven ontstaan die positief effect hebben op commercieel vastgoed en de vormgeving van de winkelstraten van de toekomst. “Net als bij het thuiswerken, zien we ook op dit punt een versnelling van de toekomst door corona. Retailers die het anders wellicht iets langer hadden volgehouden, maar uiteindelijk over een paar jaar waren omgevallen. Voor degenen die nu overeind blijven, verwacht ik een mooie toekomst. We zien ook heel positieve voorbeelden, zoals het warenhuis in Groningen: een online samenwerking en platform om producten te kopen van de lokale middenstand. Ideeën die ervoor zorgen dat online en offline elkaar vinden en de definitieve versmelting van die twee.” Flexibiliteit Dit betekent overigens zeker niet het einde van de winkelstraat volgens Tabarki: “Natuurlijk zal de winkelstraat blijven bestaan, alleen niet meer zo massaal zoals we die nu kennen. Wat overblijft is de kern die voor reuring zorgt. En ook veel concept stores zoals boekwinkels waar je ook koffie kunt drinken. Overgewaaid uit Amerika en Engeland, doordat daar de regels minder strikt zijn. Deze combinaties en flexibiliteit daarbij is ook onmisbaar om ervoor te zorgen dat sociale activiteiten blijven plaatsvinden. Niemand wil een schrikbeeld van een stad of dorp waarbij er geen plekken meer zijn, zoals winkelstraten en bibliotheken waar de gemeenschap elkaar kan ontmoeten.” Geen traditionele kantoren Nog even terug naar de thuiswerktrend. Aangezien er niet alleen in tijden van corona, maar ook in de toekomst meer thuis dan op kantoor gewerkt zal worden, kan het traditionele kantoor bij het vuilnis. Tabarki: “Tot nu toe waren kantoren de nieuwe fabrieken, waar de mensen netjes op een rij achter hun computer zaten. Als we nu samenkomen ga je niet in je eentje achter de laptop zitten, dan had je net zo goed thuis kunnen blijven. Als we op kantoor komen, is dat om samen te komen en onze creativiteit te gebruiken, stappen te zetten en bijvoorbeeld in groepsverband complexe problemen op te lossen.” Samenwerken in groepsverband “Er komt dus een grote behoefte aan kantoren die dit kunnen faciliteren. Kantoren die prettig samenwerken in groepsverband makkelijk mogelijk maken en waar minder ruimte nodig is voor individueel werk. Dat vraagt natuurlijk om een investering in verbouwing van de gebouwen die daar nu nog niet aan voldoen. Klassieke kantoorpanden op bedrijventerreinen die al outdated waren, zullen nu nog harder moeten werken om weer bruikbaar te worden.” Woningnood Kunnen dit soort overbodige kantoorpanden ook een van de oplossingen zijn voor de woningnood? Tabarki: “Zeker, al zal het natuurlijk per businesscase verschillen. De vraag is ook hoe faciliterend de gemeenten hierbij zijn. En hoe geschikt het is voor bewoning.” Een trend die hierbij mee kan werken, is dat mobiliteit en wonen belangrijk wordt. “Zo zal rond stations waar je vaak veel bedrijven ziet, ook steeds meer vraag zijn naar woonruimtes. Helemaal in middelgrote steden. Zo reis je vanuit je woning zo naar de grote stad, je werk of je ´tweede huis´.” Agrarische vastgoedsector Hoe zit het eigenlijk met agrarisch vastgoed? Tabarki: “Binnen de agrarische sector ligt ook een enorme kans als het gaat om nieuwe technologie. Zo kan met inzet van drones en sensoren de gewassen nog beter in de gaten